23 հունիսի 2020
«Փաստ» օրաթերթ. «Հարկային արձակո՞ւրդ. հարկային օրենսդրության նոր փոփոխությունը զգալի կթեթԵՎացնի տնտեսվարողի բեռը»
Հարցազրույց ՊԵԿ նախագահի առաջին տեղակալ Ռաֆիկ Մաշադյանի հետ

Կորոնավիրուսի պատճառով երկրում հայտարարված արտակարգ իրավիճակի պատճառով տնտեսության մեջ տեղի ունեցան կտրուկ փոփոխություններ, որոնք չէին կարող իրենց ազդեցությունը չունենալ ընկերությունների ֆինանսական վիճակի և վարքագծի վրա: Եվ արդեն իսկ մարտի վերջից սկսած՝ բազմաթիվ հարկ վճարողներ դիմել են պետական մարմիններին՝ տեղեկացնելով, որ շահութահարկի կանխավճարի մասով դժվարություններ են ունենալու:
Նշենք նաև, որ օրենքի համաձայն, տնտեսվարողները շահութահարկի կանխավճարը հաշվարկում էին նախորդ տարվա շահութահարկի 20 %-ի չափով և այն վճարում յուրաքանչյուր եռամսյակի համար: 

Բացի այդ, գործում էր նաև այլընտրանքային շահութահարկի ինստիտուտը, որը ենթադրում էր, որ եթե հարկ վճարողները մինչև տվյալ տարվա մարտի 20-ը դիմում են ներկայացնում հարկային մարմիններ այլընտրանքային հնարավորությունից օգտվելու համար, ապա կանխավճարը վճարում են նախորդ եռամսյակի շրջանառության 2 %-ի չափով:

2020-ի տվյալներով շահութահարկի կանխավճար վճարող 8345 տնտեսվարողներից վճարման ենթակա շահութահարկի կանխավճարը հունիսի 20-ին կազմելու էր 32 միլիարդ դրամից մի փոքր ավելի: 

Նրանցից 696-ը ընտրել էր շահութահարկի այլընտրանքային կանխավճարի եղանակը, իսկ 7649-ը շահութահարկի կանխավճարը վճարում է յուրաքանչյուր եռամսյակի համար նախորդ տարվա շահութահարկի 20 %-ի չափով: 
ԱԺ-ի կողմից առաջին ընթերցմամբ միաձայն ընդունված օրենքի նոր փոփոխությունն այս առումով բավականին կթեթևացնի հարկ վճարողների բեռը: Ի՞նչ կտա այն տնտեսվարողին, և արդյո՞ք դրանից չի տուժի պետական բյուջեն: Այս և այլ հարցերի մասին է ՊԵԿ նախագահի առջին տեղակալ Ռաֆիկ Մաշադյանի հետ «Փաստի» հարցազրույցը:

- Պարոն Մաշադյան, առհասարակ ինչո՞ւ ծագեց շահութահարկերի կանխավճարների վճարման վերանայման հարցը:
- Երկրում ստեղծված իրավիճակից ելնելով, ինչպես նաև տնտեսվարողներից ստանալով բազմաթիվ նամակներ, ՊԵԿ-ը վերանայեց շահութահարկի ինստիտուտը և հանդես եկավ համապատասխան առաջարկություններով: Կառավարությունը մշակեց կանխավճարի այդ դրույթի մասով օրենքում փոփոխություն մտցնելու նախագիծ և այն ներկայացրեց ԱԺ: Օրերս ԱԺ-ն ընդունեց այդ նախագիծը:
 Այսինքն՝ օրենքը ուժի մեջ մտնելուց հետո հանվելու է մինչև մարտի 20-ը կանխավճարի դիմում ներկայացնելու օրենսդրական պահանջը: Դա նշանակում է, որ այսուհետ շահութահարկի կանխավճարները ՊԵԿ-ը հարկ վճարողի փոխարեն ինքը կորոշի՝ ելնելով որոշակի սկզբունքներից:
 

-Որո՞նք են այդ սկզբունքները:
-Նայելու ենք, թե նախորդ տարվա շահութահարկի 20 %-ը որքան գումար է կազմում տվյալ եռամսյակի համար և այդ թիվը համեմատելու ենք նախորդ եռամսյակի շահութահարկի 2 %-ի հետ և դրանցից փոքր թիվը համարվելու է վճարման ենթակա շահութահարկի կանխավճար, որը որոշվելու է ավտոմատ եղանակով:

-Հունիսի 20-ը, փաստորեն, երկրորդ եռամսյակի շահութահարկի կանխավճարի օրն է, արդյո՞ք սպասումները այլ կլինեն:
-Հունիսի 20-ը շահութահարկի կանխավճարի օրն է, և մենք ակնկալում էինք շուրջ 32 միլիարդ դրամ հարկային եկամուտ՝ շահութահարկի կանխավճարի տեսքով: Օրենքի փոփոխության արդյունքում այդ թիվը գնահատվում է շուրջ 16 միլիարդ դրամ: 
 Այսինքն, պետությունը 32 միլիարդ դրամի փոխարեն ստանալու է 16 միլիարդ դրամ, բայց կառավարությունը մեկ քայլ էլ առաջ գնաց և երկրորդ եռամսյակի շահութահարկի կանխավճարի վճարումից հարկ վճարողներին ազատեց: 
 Փաստորեն, հնարավորություն տրվեց, որ մեր հարկ վճարողները իրենք տնօրինեն այդ ֆինանսական միջոցները՝ ելնելով ներկա բարդ իրավիճակից: Սա նշանակում է, որ երկրորդ եռամսյակի համար կանխավճար չի հաշվարկվելու և չի գանձվելու:

 
-Իսկ ինչպե՞ս այն կհաշվարկվի երրորդ եռամսյակի ժամանակ:
-Սեպտեմբերին երրորդ եռամսյակի կանխավճարի ժամկետն է լրանում, որի համար հիմք կընդունվի երկրորդ եռամսյակի շրջանառությունը: Եթե օրենսդրական փոփոխությունները չլինեին, ապա երրորդ եռամսյակի շահութահարկի կանխավճարը կկազմեր շուրջ 34 միլիարդ դրամ, բայց օրենսդրական փոփոխությունների արդյունքում այն կլինի շուրջ 17 միլիարդ դրամ: Այսինքն, հարկային եկամուտների առումով մենք հունիսին կունենանք 32 միլիարդ դրամի չափով պակաս հավաքագրում, իսկ երրորդ եռամսյակում շահութահարկի կանխավճարների մասով նվազումը կկազմի մոտավորապես 17 միլիարդ դրամ:

-Ստացվում է, որ օրենքի այս փոփոխությամբ բավական նվազելու են հարկային մուտքերը: Այդ դեպքում ինչպե՞ս է լրացվելու այն տարբերությունը, որը կգոյանա փոփոխության արդյունքում:
-Խնդրահարույց է շահութահարկի կանխավճարների մասով կորուստներ ունենալը, և տարվա կտրվածքով այն մոտավորապես կազմելու է 70 միլիարդ դրամ:
 Այն լրացնելու համար մենք պետք է է՛լ ավելի խոր վերլուծություններ իրականացնենք, որպեսզի թե՛ արագության, թե՛ որակի առումով գնահատենք ռիսկերը և ներկայացնենք հարկ վճարողներին, հարկային պարտավորությունները ճշգրտելու նպատակով: Սակայն, միայն վարչարարությամբ այս ճեղքվածքը հնարավոր չի լինելու վերականգնել, ուստի պետք է հարցին մոտենանք նաև մեկ այլ տեսանկյունից: 
 Այն կանխավճարները, որոնք վճարվելու են 2020 թվականի ընթացքում, 2021-ին, շահութահարկի հաշվարկները ներկայացնելուց հետո վերահաշվարկվելու են, և եթե կանխավճարների տեսքով վճարված գումարները գերազանցեն տվյալ տարվա շահութահարկի գումարներին, ապա այն վերադարձվելու էր: Եվ այդ կորուստները մենք ունենալու էինք հաջորդ տարի: 
 Այսինքն՝ ժամանակագրական առումով պետությունը ֆիսկալ կորուստներ չի կրում, այլ շահութահարկի կանխավճարների մեխանիզմը էլ ավելի արդյունավետ է դառնում: 
 Ավելին, երկու տարվա կտրվածքով մենք շահութահարկի մասով կորուստներ ընդհանրապես չենք ունենա, այլ կունենանք միայն որոշակի գումար մի քանի ամիս ուշ բյուջե հաշվեգրելու երևույթ:

-Արդյո՞ք դա չի ազդի բյուջեի տարեկան ծախսերի և կատարողականի տեսանկյունից:
-Ելնելով այսօրվա իրավիճակից՝ կառավարությունը շատ ճիշտ քայլ կատարեց՝ ևս մեկ անգամ գտնվելով հարկ վճարողների կողքին, հնարավորություն տալով, որ տնտեսվարողներն այդ միջոցները տնօրինեն և լրացուցիչ հարկվող օբյեկտներ կարողանան ստեղծել:

-Կառավարությունը դեռ նախորդ տարվանից սկսել էր տնտեսվարողների բեռը թեթևացնելու քաղաքականություն վարել, սակայն, արդյո՞ք այս փոփոխությունը կորոնավիրուսով էր պայմանավորված, քանի որ տնտեսական աշխուժությունը նվազել է, և բիզնեսը, փաստացի, կանգնել է տարաբնույթ խնդիրների առջև:
-Կարող եմ ասել, որ կորոնավիրուսային իրավիճակը, փաստորեն, կայծ էր, որպեսզի մենք կարողանանք վճռականորեն նախաձեռնել շահութահարկի կանխավճարների ինստիտուտում փոփոխություն կատարելու հարցը, որը կիրառելի կլինի ապագա բոլոր տարիների համար ևս: 
 Սա միանշանակ դրական փոփոխություն է հարկ վճարողների համար իրենց ֆինանսական միջոցներն ավելի երկարաժամկետ կտրվածքով տնօրինելու համար, որը կշարունակվի նաև հետագա տարիների ընթացքում: